در کنفرانس علمی – بین‌المللی “سهم مولانا جلال‌الدین
محمد بلخی در گسترۀ فرهنگ جهانی” در مقر یونسکو در پاریس “روز
جهانی احترام به دیگری” مورد تأیید قرار گرفت.
پاریس،
7 جون 2024
همایش علمی – بین‌المللی با
موضوع “سهم مولانا جلال‌الدین محمد بلخی در گسترۀ فرهنگ جهانی” توسط یونسکو و با همکاری جمهوری تاجیکستان،
انجمن رودکی در فرانسه برگزار شد. این همایش با حضورِ دانشمندان و محققان برجسته
از کشورهای مختلف جهان، فرصتی برای بررسی و تبادل نظر پیرامون اندیشه های مولانا
فراهم آورد. از استاد سید
حسین اشراق بنیانگذار نبراس نیز در این همایش دعوت به عمل آمده بود،
او طی سخنرانی در این همایش به ارائۀ دیدگاه های خود پرداخت.
وی در
سخنرانی خود با عنوان “جایگاه دیگری در انسان شناسی مولانا“، به
بررسی نقش و اهمیتِ “دیگری” در اندیشه های مولانا پرداخت و
اظهار نمود که مولانا را می توان یکی از سخنگویان برجستۀ وجدان فرهنگی حوزۀ تمدنی
ما دانست. او از مطرح‌کنندگان پرآوازۀ “انسانیت” در گسترۀ فرهنگ و تمدن
بشری است. وی در ادامه به این پرسش پرداخت که: آیا پیام مولانا در زمانۀ کنونی نیز
کارآمد است و آیا می‌توان از آموزه های وی در دوران پیچیدۀ مدرن بهره برد؟.
ایشان تبیین نمود که اندیشۀ
مولانا منشوری کثیرالوجوه است که در آن رنگ های متنوعی از “دانش” و
“زندگی” مشاهده می شوند، همچنان رژیم زبانی پارادوکسیکال و سمبولیک وی
همراه با مهارت موسیقیایی در کلام اش، در ترویج “آشتی جهانی” به کار
رفته و نگاه وی به “دیگری” را برجسته کرده است. به باور استاد اشراق مولانا
در انسان شناسی خود به انسان نه به عنوان برساختۀ اجتماعی، بلکه با نگاه هستی
شناسانه، اهمیت قائل گردیده و از نسبتِ هستی‌ای “من” با “دیگری”
سخن به میان آورده است. از همین رو هستی شناسی او حاکی از آن است که جانِ انسانی
به عنوان یک هستنده بدون در نظر گرفتن هستی “دیگری” قابل فرض نیست.
منتقدانِ یکسویگی مدرنیت نیز به این باور رسیده اند
که نظام کانتی از عدم التفات به جایگاه کانونی بیناسوژه‌ای ناشی شده و دلواپسی برای
“دیگری” را در حاشیه قرار داده است. او با اشاره به اندیشمندانی چون لویناس،
مارتین بوبر، گابریل مارسل، مارتین هایدگر و میخائیل باختین و دیگران یادآوری نمود:
آنها که در جستجوی راه حلی برای برون‌رفت از بحران تک ساحتی شدنِ انسان در دوران
مدرن اندیشیده اند بی تردید پیام های مولانا برایشان جذابیت داشته / دارد.
در آن سخنرانی یادآور
شد که مولانا افزون بر اقلیم معنوی فرهنگی شرق بر حوزه های فرهنگی جهان غرب نیز
اثرگذار بوده است، از همین رو هانس ماینکه، شاعر آلمانی، مولانا را “تنها امید
برای دوره تاریکی کنونی” توصیف نموده و نیکلسون مولانا را “بزرگ‌ترین
شاعر عارف همه زمان ها” دانسته است، همچنان کولمن بارکس نیز معتقد است که
“مولانا امریکا را فتح کرده است” و فیلیس تیکل نیز گفته است:”محبوبیت
مولانا در ایالات متحده مسئلۀ گرسنگی عظیم معنوی ماست“.
استاد اشراق در نتیجه‌گیری یادآور گردید که پیام
مولانا در دوران کنونی نیز کارآمد است و جایگاه “دیگری” در انسان‌شناسی
او می‌تواند پاسخگوی بحران معنوی و معرفتی دوران ما باشد. پیام مولانا ما را یاری
می رساند که بر اهمیت شکل‌گیری رابطه دیالکتیکی میان “من” و “دیگری”
در چارچوب مفاهیم “میان ذهنی” یا “میان فرهنگی” تأکید نماییم،
چیزی که نشان می دهد انسان‌شناسی او با زمانۀ ما سازگار است و می تواند ما را یاری
برساند که با استفاده از دیالوگ دیالکتیکی در تنقیح پیشداوری های ما جدی باشیم و
در زمینۀ “مذهب عشق” بیشتر بیندیشیم
و نظریه پردازی نماییم.
او یادآور شد
که جهان امروز، با وجودِ فاصلۀ زمانی بسیار با دوران مولانا، همچنان نیازمند ترویج
انسان‌شناسی اوست. از همین رو تأکید نمود مولانا الهام‌بخش جوامع انسانی برای در
نظر گرفتنِ تقدم “بیناذهنیت” بر “ذهنیت ” جهتِ شکوفایی ظرفیت
های گفتگویی میانِ “خود” و “دیگری” است، روندی که یاری می
رساند “رخدادِ فهم به عنوان یک بازی” عینیت پیدا کند، بنابراین مولانا
در انسان‌شناسی خود برای “دیگری” جایگاه ویژه‌ای قائل است و برای انسان‌های
معاصر و جوامع مدرن نیز حرف های بسیاری برای گفتن دارد، او همانندِ متنِ قابل تأویل،
می تواند هر مخاطبی را انگیزه بدهد که با تفکرات ویژۀ خود با آن مواجهه نماید. اما
قدر مسلم این است که مخاطب وقتی ارتباط بیشتری با اشعار و افکارِ مولانا برقرار
کند افق های نوینی را در آراء و نظریات وی پیدا می کند، پویایی و سیالیت ویژگی های
اساسی اندیشه های مواج و هرمنوتیکال مولاناست، از همین رو است که بحثِ “نیاز
به مولانا” برای پژوهشگران اهمیت پیدا می کند.
در پایان بخش سخنرانی استاد اشراق پیشنهاد نمود که
روز تولدِ مولانا به عنوان “روزِ جهانی احترام به دیگری” گرامی داشته شود. این
پیشنهاد در پایان کنفرانس به رأی گذاشته شد و با اتفاق آراء مورد تأیید قرار گرفت،
موضوعی که یونسکو روندِ اداری آن را دنبال خواهد کرد.
